Znaczenie rozwoju słuchu fonematycznego u dzieci
Słuch fonematyczny to zdolność precyzyjnego słyszenia i różnicowania dźwięków mowy języka ojczystego. Wpływa na rozumienie mowy innych ludzi i jest jednym z istotnych elementów warunkujących poprawność mowy własnej.
Właściwie wykształcony słuch fonematyczny umożliwia prawidłową wymowę, wychwytywanie różnic między słowami podobnie brzmiącymi, ale mającymi inne znaczenie np. pąk – bąk, dam – tam itp. oraz dokonywanie analizy i syntezy słuchowej dźwięków mowy. Oznacza to, iż dziecko potrafi wyodrębnić z potoku mowy wyrazy, w wyrazach sylaby, w sylabach głoski, a także uchwycić kolejność głosek i złożyć je w cały wyraz. Słuch fonematyczny nie jest to umiejętność wrodzoną, ale wykształca się wraz z rozwojem dziecka.
Zdolność ta kształtuje się u dzieci w wieku 1–2 lat, kończy zaś w okolicach 6 roku życia.
Słuch fonematyczny powinien być, więc w pełni ukształtowany w momencie, kiedy dziecko rozpoczyna naukę w szkole.
Dziecko, które ma słabo rozwinięty słuch fonematyczny może mieć:
· Opóźnioną mowę
· Mało zróżnicowane słownictwo
· Wady wymowy
Następnie, w szkole, mogą pojawić się problemy z:
· Rozumieniem treści poleceń, zapamiętywaniem;
· Uporczywym literowaniem; (głoskowaniem) bez możliwości dokonania syntezy wyrazu
· Nieumiejętnością połączenia głosek w wyraz;· Pisaniem krótkich opowiadań;
· Opowiadaniem ustnym;
· Rozróżnieniem zmiękczeń, jak np. "ć" i "ci", "ź" i "zi";
· Odróżnianiem głosek dźwięcznych od bezdźwięcznych, nosowych od ustnych;
· Opuszczaniem końcówek wyrazów;
· Nauką języka obcego;
· Zapamiętywaniem kolejności dni tygodnia, miesięcy, a nawet nauką tabliczki mnożenia.
· Zniekształcanie wyrazów – nieprawidłowo wykształcony słuch fonematyczny jest jedną z przyczyn dysleksji i dysgrafii,
· Przekręcenie tekstu przy pisaniu ze słuchu
· Czytanie nierytmiczne,
· Powolne tempo czytania,
· Szczególnie utrudnione przejście od literowania i sylabizowania do czytania całościowego,
· Zamiana liter, opuszczanie liter w wyrazach
· Mylenie wyrazów podobnych
To właśnie słuch fonematyczny w dużym stopniu warunkuje osiągnięcie prawidłowego rozwoju mowy dziecka oraz w wieku szkolnym opanowania umiejętności czytania i pisania.
Drodzy Rodzice
Pamiętajcie! Dodatkowa, regularna praca z dzieckiem w domu sprawi, że szybciej upora się ono ze swoimi trudnościami.
Ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny
Ważne !
Kolejność wyróżniania głosek w wyrazach - najpierw na początku wyrazu, potem na końcu i następie w środku wyrazu.
1.Wybieranie obrazków, których nazwa zaczyna się od podanej głoski
2.Dokonywanie syntezy głoskowej ze słuchu, np. o-w-o-c-e; ( pytamy się dziecka, co powiedziałam, dziecko mówi owoce)
3. Dokonywanie analizy głoskowej ze słuchu, np. owoce ( prosimy dziecko żeby podzieliło wyraz na głoski, dziecko mówi o-w-o-c-e)
4.Segregowanie obrazków, których nazwy zawierają określoną głoskę. Segregowanie obrazków; rozkładamy obrazki z dwóch grup np.(s-sz), a dziecko ma ułożyć je w dwóch szeregach np. s- sałata, samolot, słoń sz- szafa, szal, szyny.
5. Dobieranie par obrazków, których nazwy rozpoczynają się taką samą głoską. Dziecko podaje pierwszą głoskę nazwy obrazka i wyszukuje obrazek, którego nazwa rozpoczyna się taką samą głoską, np. pas - parasol; dach - dom; kogut - kot; piłka - płot; waza - wazon;
6. Wyszukiwanie obrazków w książce na daną głoskę
7. Podawanie wyrazów rozpoczynających się od danej głoski. Zabawa ,,Kto powie ?” - wyszukiwanie słów na daną głoskę np. ,,t” ( tata, torba, taca, tory …)
8. Zabawa w sklep: dziecko podchodzi do stolika, na którym leży dużo przedmiotów ( rysunków). Poleca się mu ,,kupić” przedmioty, których nazwa zaczyna się od np. ,,b” (budyń, burak ...)
9. Układanie rymów np. rak- mak , kury-góry, kozy-wozy
10. Wybieranie obrazków, których nazwy kończą się określoną głoską,
11. Rozpoznawanie nazwy obrazka na podstawie ostatniej głoski,
12. Wydzielenie ostatniej głoski z nazwy obrazka,13. Tworzenie wyrazów z ostatnich głosek demonstrowanych obrazków,
14.. Zabawa w „urwane słowa” – wypowiadamy wyrazy, w których nie ma pierwszej głoski np. …górek, …ułka, …asło, a dziecko musi powiedzieć cały wyraz
15. Dobieranie par obrazków, w których nazwa drugiego rozpoczyna się taką samą głoską, jaką kończy się nazwa pierwszego,
16. Określenie miejsca położenia w wyrazie rozpoznanej głoski. Wysłuchiwanie w jakim miejscu słychać np. głoskę „p” , na początku, w środku czy na końcu wyrazu : koper, parasol, praca
17. Rozpoznanie głoski powtarzającej się w wyrazie np. mama.( Pytamy dziecko ile mamy głosek m ile a)
18. Podkreślanie w wyrazach na czerwono samogłosek, na niebiesko spółgłosek
19. Zabawa pociąg- dziecko wymyśla wyraz na literę „k”. Inną formą tej zabawy jest
wyszukiwanie wyrazu, który zaczyna się na ostatnią literę poprzedniego wyrazu (mąka - Adam - most - tygrys - samochód - dom).
20.Tworzenie nowego wyrazu z pierwszych lub ostatnich głosek przedmiotów
przedstawionych na obrazkach (rebusy fonetyczne), np.: kosz - okno - teczka (kot),dom - ucho - nos - kot (most)
21. Samogłoski - Ustalam, że gdy dziecko usłyszy np. samogłoskę Y będzie skakać, a gdy powiem samogłoskę U dziecko kładzie się na podłodze. W ten sposób kształtuję umiejętność dostrzegania różnicy, w tym przypadku pomiędzy Y i U.
22. Do zabawy dobieramy obrazki mające swoją „parę” w postaci obrazka, którego nazwa różni się tylko jedną głoską, tzw. paronimy.
Wszystkie słowa powinny być uprzednio nazwane.
Na przykład:
kaczka – taczka noc –nos
koza – kosa burza - buzia wąs – wąż pudel – puder
młot – płot łapka - ławka
bucik – budzik król - kruk
czapka – żabka kromka – kropka
karty – narty kufel – kufer
palec – walec pan - pas
beczka – teczka kura – kula
brona – wrona kocioł – kozioł
kran – kram
23. Podskocz (klaśnij, wstań, tupnij itp.), jeśli usłyszysz wyraz rozpoczynający się np. głoską o.
24.Ćwiczenie „ Rozmowa telefoniczna”
Mama Zosi dzwoni do dziewczynki, aby podyktować jej listę zakupów, które ma zrobić tata.
W czasie rozmowy telefonicznej występują zakłócenia, dlatego Zosia słyszy tylko
początkowe sylaby nazw produktów. Pomóż, co ma kupić tata. Np. bu(ty, łki), Spo (dnie), ksią(żka), wa(rzywa, lizaka), szam(pon), dy(wan), ry (by).
- Ćwiczenie, „Co wkleić do albumu”
25.Dziecko dopasowuje rysunki do kartki z odpowiednią literą. Np. Litera A- aniołek, auto
